ГЕНДЕР ЗЎРАВОНЛИККА ЖАВОБАН
ТИББИЙ ХИЗМАТЛАР ТАҚДИМ ЭТИШНИНГ
СТАНДАРТ ОПЕРАЦИОН ИШ ТАРТИБЛАРИ
МУСТАҚИЛ АМАЛИЙ ИШ
3/4
3-вазият. “Парвина кейси»
Парвина Ўзбекистоннинг энг катта шаҳарни бирида кўп қавватли турар-жойларининг (массивлар) бирида вояга етди. Парвинанинг ота-онаси 14 ёшида ажрашишган. Отанинг оиладан кетишига унинг ўғил фарзанд кўриш истаги борлиги, лекин Парвинанинг онаси энди фарзанд кўра олмаслиги бўлган.
Ҳозир Парвина 16 ёшда. У жуда камтар ва чиройли қиз. Унинг отаси узоқ вақтдан бери бошқа оилага эга ва у биринчи оиласига ёрдам бермайди. Aжрашгандан сўнг Парвинанинг онаси Парвинани ҳамда унинг икки синглисини боқиш учун ундан ҳам кўпроқ ишлашга (кўпинча тунги навбатда) мажбур бўлган. Парвина мактабни яқинда тамомлаб, Чет тиллари давлат институтининг “Испан тили ва адабиёти” факултетига ўқишга киришга ҳозирлик кўрмоқда. Қиз ўқишга мустақил равишда тайёргарлик кўришга мажбур бўлди, чунки оилада энг минимал эҳтиёжлар учун ҳам пул етишмаслиги ва пуллик курсларга боришнинг имкони йўқ эди.
Парвинанинг холаси хусусий уйларда фаррошлик билан шуғулланади ва бир куни оилавий тадбирда Парвинадан идиш-товоқ ювишда ёрдам беришни сўраган бўлса, холаси уй эгалари саховатли, одобли инсонлар экани, қилган меҳнати эвазига албатта муносиб ҳақ тўлашини ваъда қилган эди.
Парвина онасига қўнғироқ қилиб, холаси билан бориш мумкинлигини сўради. Онаси рози бўлиб, қизни эҳтиёткор ва ҳушёр бўлиши, бегона эркаклар ва аёллар билан ёлғиз қолмаслик ҳақида огоҳлантирди. Мижознинг уйига етиб келган Парвина холаси билан бирга уй эгасининг туғилган кунини нишонлашга йиғилган уй эгалари ва меҳмонларга хизмат қилди. Воқеа кечгача чўзилди ва хола уй эгаларидан жиянини уйига олиб кетишларини сўради ва эрининг рашқидан қўрқиб, эртароқ жўнаб кетди. Парвина ҳамма жойни йиғиштириб, пул олиб, кетишга шайлана бошлаганидан сўнг, уй бекаси меҳмонлардан биридан қизни уйига олиб кетишни илтимос қилди.
Уйга қайтаётганда йигит Парвинадан оиласи, ота-онасининг ажрашиш сабаблари, Парвинанинг онаси ишлайдиган жой ҳақида сўрай бошлади. Қиз ҳеч нарсани яширмай, ҳаммасини қандай бўлса шундай айтди. Парвинанинг яшаш жойи олисда бўлгани учун, бу киши қисқа айланма йўл билан бориш яхшироқ эканини назарда тутиб, бутунлай тескари томонга қараб кетди. Шаҳар ташқарисига чиқиб, бўш жойда машинани тўхтатганидан сўнг, эркак Парвинага интим муносабатда бўлиш учун яхшигина пул тўлаб беришни ваъда қилиб, уни ор-номусига тегишни бошлади. Шок ҳолатига тушган Парвина қочиб қутула олмай, унинг безорилигидан қочишга уриниб, Парвина қаршилик кўрсата бошлаган, шундан сўнг эркак унинг юзига қаттиқ уриб, кийимларини йиртиб, зўрлаган.
Шундан сўнг эркак қизга бўлган воқеани кимгадир айца, уларнинг оила аъзоларининг номусига тегишини ва ҳаммага уни ҳақорат қилганини, ўзини пулга таклиф қилганини айтишини айтиб, қўрқитган. Шундан сўнг эркак Парвинани йўл четида машинадан тушириб юборди ва ҳайдаб кетди. Парвина онасига қўнғироқ қилиб, вазиятни айтди. Онаси зудлик билан қизини олдига келиб, уни суд-тиббий экспертизадан ўтказиш учун олиб кетди, лекин улар зўрлаш ҳаракатини текшириш учун профилактика инспектори ёки ички ишлар бўлимининг йўлланмаси кераклигини тушунтириб, жабрланувчини текширишдан бош тортишди. Юзи кўкарган, кийимлари йиртилган Парвина Ички ишлар бўлимига боришдан бош тортди.
Маҳаллага келган онаси профилактика инспекторини топа олмаган, чунки уни маҳалланинг бошқа ҳудудидаги хонадон ўғирлиги бўйича терговга чақиришди. Парвинанинг онаси опа-сингиллари ва қўшнилари бўлган воқеадан хабари бўлмаслиги учун қизини уйга олиб келишни истамади, Парвинанинг онаси эса қизининг зўрланганидан одамлар билиб қолса, ёш қизлар ҳеч қачон муваффақиятли турмуш қуриша олмайдилар, деб ўйлай бошлади. Кейинчалик маълум бўлишича, Парвинани зўрлаган шахс бир давлат муассасасида жуда юқори лавозимда ишлаган. Ҳамма жойда таниш-билиши бор бундай одам билан улар қандай курашиш мумкин.
Шу пайт ўз ҳаёллари билан банд бўлган қизнинг онаси қизининг бутун умр шундай шармандалик билан ўтгандан кўра, ўз жонига қасд қилишни афзал кўраман, деган гапларига эътибор бермади.
Парвина Ўзбекистоннинг энг катта шаҳарни бирида кўп қавватли турар-жойларининг (массивлар) бирида вояга етди. Парвинанинг ота-онаси 14 ёшида ажрашишган. Отанинг оиладан кетишига унинг ўғил фарзанд кўриш истаги борлиги, лекин Парвинанинг онаси энди фарзанд кўра олмаслиги бўлган.
Ҳозир Парвина 16 ёшда. У жуда камтар ва чиройли қиз. Унинг отаси узоқ вақтдан бери бошқа оилага эга ва у биринчи оиласига ёрдам бермайди. Aжрашгандан сўнг Парвинанинг онаси Парвинани ҳамда унинг икки синглисини боқиш учун ундан ҳам кўпроқ ишлашга (кўпинча тунги навбатда) мажбур бўлган. Парвина мактабни яқинда тамомлаб, Чет тиллари давлат институтининг “Испан тили ва адабиёти” факултетига ўқишга киришга ҳозирлик кўрмоқда. Қиз ўқишга мустақил равишда тайёргарлик кўришга мажбур бўлди, чунки оилада энг минимал эҳтиёжлар учун ҳам пул етишмаслиги ва пуллик курсларга боришнинг имкони йўқ эди.
Парвинанинг холаси хусусий уйларда фаррошлик билан шуғулланади ва бир куни оилавий тадбирда Парвинадан идиш-товоқ ювишда ёрдам беришни сўраган бўлса, холаси уй эгалари саховатли, одобли инсонлар экани, қилган меҳнати эвазига албатта муносиб ҳақ тўлашини ваъда қилган эди.
Парвина онасига қўнғироқ қилиб, холаси билан бориш мумкинлигини сўради. Онаси рози бўлиб, қизни эҳтиёткор ва ҳушёр бўлиши, бегона эркаклар ва аёллар билан ёлғиз қолмаслик ҳақида огоҳлантирди. Мижознинг уйига етиб келган Парвина холаси билан бирга уй эгасининг туғилган кунини нишонлашга йиғилган уй эгалари ва меҳмонларга хизмат қилди. Воқеа кечгача чўзилди ва хола уй эгаларидан жиянини уйига олиб кетишларини сўради ва эрининг рашқидан қўрқиб, эртароқ жўнаб кетди. Парвина ҳамма жойни йиғиштириб, пул олиб, кетишга шайлана бошлаганидан сўнг, уй бекаси меҳмонлардан биридан қизни уйига олиб кетишни илтимос қилди.
Уйга қайтаётганда йигит Парвинадан оиласи, ота-онасининг ажрашиш сабаблари, Парвинанинг онаси ишлайдиган жой ҳақида сўрай бошлади. Қиз ҳеч нарсани яширмай, ҳаммасини қандай бўлса шундай айтди. Парвинанинг яшаш жойи олисда бўлгани учун, бу киши қисқа айланма йўл билан бориш яхшироқ эканини назарда тутиб, бутунлай тескари томонга қараб кетди. Шаҳар ташқарисига чиқиб, бўш жойда машинани тўхтатганидан сўнг, эркак Парвинага интим муносабатда бўлиш учун яхшигина пул тўлаб беришни ваъда қилиб, уни ор-номусига тегишни бошлади. Шок ҳолатига тушган Парвина қочиб қутула олмай, унинг безорилигидан қочишга уриниб, Парвина қаршилик кўрсата бошлаган, шундан сўнг эркак унинг юзига қаттиқ уриб, кийимларини йиртиб, зўрлаган.
Шундан сўнг эркак қизга бўлган воқеани кимгадир айца, уларнинг оила аъзоларининг номусига тегишини ва ҳаммага уни ҳақорат қилганини, ўзини пулга таклиф қилганини айтишини айтиб, қўрқитган. Шундан сўнг эркак Парвинани йўл четида машинадан тушириб юборди ва ҳайдаб кетди. Парвина онасига қўнғироқ қилиб, вазиятни айтди. Онаси зудлик билан қизини олдига келиб, уни суд-тиббий экспертизадан ўтказиш учун олиб кетди, лекин улар зўрлаш ҳаракатини текшириш учун профилактика инспектори ёки ички ишлар бўлимининг йўлланмаси кераклигини тушунтириб, жабрланувчини текширишдан бош тортишди. Юзи кўкарган, кийимлари йиртилган Парвина Ички ишлар бўлимига боришдан бош тортди.
Маҳаллага келган онаси профилактика инспекторини топа олмаган, чунки уни маҳалланинг бошқа ҳудудидаги хонадон ўғирлиги бўйича терговга чақиришди. Парвинанинг онаси опа-сингиллари ва қўшнилари бўлган воқеадан хабари бўлмаслиги учун қизини уйга олиб келишни истамади, Парвинанинг онаси эса қизининг зўрланганидан одамлар билиб қолса, ёш қизлар ҳеч қачон муваффақиятли турмуш қуриша олмайдилар, деб ўйлай бошлади. Кейинчалик маълум бўлишича, Парвинани зўрлаган шахс бир давлат муассасасида жуда юқори лавозимда ишлаган. Ҳамма жойда таниш-билиши бор бундай одам билан улар қандай курашиш мумкин.
Шу пайт ўз ҳаёллари билан банд бўлган қизнинг онаси қизининг бутун умр шундай шармандалик билан ўтгандан кўра, ўз жонига қасд қилишни афзал кўраман, деган гапларига эътибор бермади.
Вазифа:
1. Жабрланувчига нисбатан қандай зўравонлик турлари қўлланилган?
2. Жабрланувчига ҳар томонлама ёрдам кўрсатиш, унинг зўравонликдан тўлиқ тикланиши учун амалдаги ҳуқуқий ҳужжатларга ҳамда Стандарт операцион иш тартибларга мувофиқ кейинги ҳаракатлари кетма-кетлиги (алгоритми)ни таърифланг.
3. Барча асосий хизмат тақдим этувчиларнинг (профилактика инспектори, оила шифокори ва патронаж ҳамшираси, маҳалла қўмитасидаги ходимлар, ижтимоий ҳимоя тақдим этувчи, бандликка кўмаклашиш, мактабгача ва мактаб таълими ташкилотларининг вакиллари, реабилитация маркази ходимлари, туман ҳокимлиги ва бошқа мутассади ташкилотлар) кейинги ЎЗАРО КЕЛИШИЛГАН ҳаракатлар алгоритми (занжир, сценарий)ни амалдаги ҳуқуқий ҳужжатларга ҳамда Стандарт операцион иш тартибларга мувофиқ тавсифланг.
4. Жабрланувчига инқироз пайтида ва узоқ муддатли ёрдам кўрсатишнинг натижадор, самарали, барқарор ечимлари ҳақида мулоҳаза қилинг.
2. Жабрланувчига ҳар томонлама ёрдам кўрсатиш, унинг зўравонликдан тўлиқ тикланиши учун амалдаги ҳуқуқий ҳужжатларга ҳамда Стандарт операцион иш тартибларга мувофиқ кейинги ҳаракатлари кетма-кетлиги (алгоритми)ни таърифланг.
3. Барча асосий хизмат тақдим этувчиларнинг (профилактика инспектори, оила шифокори ва патронаж ҳамшираси, маҳалла қўмитасидаги ходимлар, ижтимоий ҳимоя тақдим этувчи, бандликка кўмаклашиш, мактабгача ва мактаб таълими ташкилотларининг вакиллари, реабилитация маркази ходимлари, туман ҳокимлиги ва бошқа мутассади ташкилотлар) кейинги ЎЗАРО КЕЛИШИЛГАН ҳаракатлар алгоритми (занжир, сценарий)ни амалдаги ҳуқуқий ҳужжатларга ҳамда Стандарт операцион иш тартибларга мувофиқ тавсифланг.
4. Жабрланувчига инқироз пайтида ва узоқ муддатли ёрдам кўрсатишнинг натижадор, самарали, барқарор ечимлари ҳақида мулоҳаза қилинг.
ГЕНДЕР ЗЎРАВОНЛИККА ЖАВОБАН ТИББИЙ ХИЗМАТЛАР ТАҚДИМ ЭТИШНИНГ СТАНДАРТ ОПЕРАЦИОН ИШ ТАРТИБЛАРИ
- 1-модул. Гендер, гендер тенглиги ва гендер зўравонлик тушунчалари
- 2-модул. Гендер зўравонликка идоралараро жавоб қайтариш бўйича стандарт операцион иш тартиблари
- 3-модул. Гендер зўравонликка жавобан тиббий хизматлар стандарт операцион иш тартиблари
- Иловалар
- Мустақил амалий иш
- Фойдаланилган адабиётлар
- Тест